Khi thị trường chứng khoán du nhập và dần có chỗ đứng, chứng khoán phái sinh cũng theo đó trở nên quen thuộc với các nhà đầu tư. Chứng khoán phái sinh hiện nay đã chạm đến mức thanh khoản 10.000 tỉ, với hơn 200.000 hợp đồng khớp lệnh mỗi ngày. Vậy chứng khoán phái sinh là gì mà lại tạo được cơn sốt thị trường lớn như vậy?
Chứng khoán phái sinh và những điều cần biết
Chứng khoán phái sinh là gì? Đó là một công cụ tài chính mà giá trị của nó phụ thuộc vào giá trị của một tài sản cơ sở. Tài sản cơ sở này có thể là hàng hóa như nông sản, kim loại… hoặc các công cụ tài chính như cổ phiếu, trái phiếu hay lãi suất…
Sở dĩ giá trị của chứng khoán phái sinh phụ thuộc vào tài sản cơ sở là nhằm phân tán những rủi ro, bảo vệ lợi nhuận hoặc tạo lợi nhuận.
Với cách xác định giá trị giao dịch riêng biệt, chứng khoán phái sinh có những đặc điểm ưu việt hơn như: có thể có lời trong cả 2 chiều tăng/ giảm của thị trường, giao dịch T+0 không phải chờ hàng về, bên cạnh đó rủi ro cho các nhà đầu tư nhỏ lẻ được hạn chế nhờ sự ra đời của các trung tâm lưu ký, sở giao dịch…
Tuy nhiên, với những đặc tính này, sản phẩm chứng khoán phái sinh phù hợp với những nhà đầu tư chấp nhận rủi ro cao, phải giao dịch nhiều và đòi hỏi người tham gia phải có kinh nghiệm quan sát biến động của thị trường.
Có thể bạn sẽ quan tâm:
- Chứng khoán là gì?
- Học Cách chơi chứng khoán cho người mới bắt đầu
- Cách mở tài khoản chứng khoán
- Để hiểu thêm về cổ tức là gì ?
- Chứng quyền là gì ?
Chứng khoán phái sinh ở Việt Nam
Hiện nay, chứng khoán phái sinh ở Việt Nam là chỉ số VN30, đây cũng là sản phẩm phái sinh đầu tiên của nước ta trên thị trường chứng khoán phái sinh. Chỉ số VN30 này là chỉ số giá của 30 công ty niêm yết trên HOSE có giá trị vốn hóa và thanh khoản lớn nhất trên sàn và phải đáp ứng được các tiêu chí sàng lọc sau:
Thứ nhất, là sàng lọc giá trị vốn hóa: giá trị vốn hóa hàng ngày bình quân trong 6 tháng chưa điều chỉnh free-float sẽ được sắp xếp theo thứ tự giảm dần, 50 cổ phiếu có giá trị vốn hóa cao nhất sẽ được chọn.
Yêu cầu thứ 2 là về free-float, đây là tỷ lệ cổ phiếu trôi nổi trên thị trường, nếu như tỉ lệ này <= 5% sẽ bị loại.
Cuối cùng, các cổ phiếu sau khi qua 2 bước sàng lọc trên sẽ được áp dụng quy tắc thêm vào và loại bỏ cổ phiếu trong rổ nhằm đảm bảo chỉ số mang tính ổn định. Bước này gọi là sàng lọc thanh khoản.
Ở Việt Nam, chứng khoán phái sinh có 4 loại chính: hợp đồng kỳ hạn, hợp đồng tương lai, hợp đồng quyền chọn và hợp đồng hoán đổi.
Kinh nghiệm nằm lòng khi tham gia chứng khoán phái sinh
Để tham gia vào chứng khoán phái sinh bạn cần phải bắt đầu giao dịch như sau:
Đầu tiên, bạn cần mở tài khoản giao dịch chứng khoán phái sinh. Tài khoản này khác với tài khoản chứng khoán cơ sở.
Tiếp đó, để được kích hoạt tài khoản bạn cần nộp tiền ký quỹ ban đầu theo quy định. Ví dụ như tại sàn giao dịch HSC, bạn cần ký quỹ 18% giá trị hợp đồng để tham gia giao dịch.
Sau khi tài khoản của bạn đã được kích hoạt bạn có thể đặt lệnh giao dịch. Khi giao dịch bắt đầu, lãi lỗ sẽ được tính toán dựa theo giá giao dịch đóng cửa của hợp đồng tương lai. Riêng các hợp đồng đến ngày đáo hạn, lãi/lỗ sẽ được tính toán dựa trên giá đóng cửa của chỉ số tại ngày đáo hạn hợp đồng tương lai đó.
Nếu tài khoản của bạn lỗ ròng, bạn sẽ phải thanh toán đầy đủ toàn bộ số lỗ phát sinh chậm nhất đến 9h sáng ngày hôm sau. Còn nếu tài khoản chứng khoán phái sinh của bạn lãi ròng thì số lãi phát sinh này bạn sẽ được nhận đầy đủ sau 11h sáng ngày hôm sau.
Như vậy, chứng khoán phái sinh mang lại cho các nhà đầu tư cơ hội rất lớn khi cho phép họ sử dụng hiệu quả nguồn vốn của mình khi chỉ cần ký quỹ một phần tài sản nhưng được giao dịch với giá trị gấp 7-10 lần giá trị ký quỹ.
Cùng với đó, việc giao dịch chứng khoán phái sinh trên thị trường tập trung như HNX và HOSE sẽ giúp các nhà đầu tư hạn chế tối đa rủi ro đối tác, khi các công cụ phái sinh được chuẩn hóa và cơ chế thanh toán được thực hiện thông qua đối tác bù trừ trung tâm (trung tâm lưu ký chứng khoán).
Chính vì vậy có thể nói đầu tư vào chứng khoán phái sinh là lựa chọn thông minh cho các nhà đầu tư hiện đại. Hãy tìm hiểu và đưa ra cho mình quyết định thời đại.
Xin chào. Tôi là Yến Stock – Chuyên gia Đầu tư và Chứng khoán tại XMX Việt Nam
